Dünyada Metaverse terimi ile ilgili en çok arama yapan ülkeyiz. Fakat 2022'nin ilk çeyreğinde sadece Türkiye’de değil tüm dünyada bu ilginin önemli ölçüde azaldığı görülüyor. Özellikle NFT teriminin2 aramaları 2021 sonunda rekor seviyelere ulaştığından bu düşüşün daha belirgin olduğu görülüyor.
Metaverse’e dair bu kadar çok arama yapılmasının nedeni belki de bu evrenin nereye doğru evrileceğini anlamaya çalışma ve ortaya çıkabilecek fırsatları herkesten önce yakalama isteği. Geçtiğimiz Kasım ayında yayınlanan, Web 3.0 ekonomisi hakkındaki bir raporda bu evrenin yakın gelecekte 1 trilyon dolarlık bir ekonomiye dönüşeceği öngörülüyor. Böyle bir potansiyele rağmen ilginin azalmasının nedenlerinden birisi hala ortada ‘bitmiş’ bir şeyin olmaması olabilir. Yine de, Metaverse’e dair bazı önemli bileşenler şekillenmeye başladı ve e-ticaretten medya ve eğlenceye ve hatta gayrimenkule kadar her şeyde devrim yaratacağı öngörülüyor; teknoloji devleri ile global markalar gelecek vizyonlarında ve yatırım planlarında Metaverse’e yer veriyor.
Dünyada hangi gelişmeler oluyor?
Ortada “tamamlanmış” bir evren olmasa da bazı markalar tüketicilerin markalarla etkileşim kurma biçimini temelden değiştirme potansiyeline yatırım yapmayı sürdürüyor. Nike’ın oyun platformu Roblox’ta yarattığı NIKELAND’te sanal oyunlar oynanabiliyor ve avatarlara (şimdilik) ücretsiz olarak sanal Nike ürünleri giydirilebiliyor. Samsung’un Decentraland’te açtığı sanal mağazası 837X, çeşitli sanal etkinlikler yapmayı sürdürüyor ve bu sanal mağazayı ziyaret edenler NFT2 rozetler ve giyilebilir ürünler kazanabiliyor. Diğer markaların konuya olan daha sessiz ilgisi ise patent ve marka başvurularından takip edilebiliyor. Mesela Wallmart’ın sanal ürünler üretip satma niyetini gösteren “Verse to Store”, “Verse to Home” gibi birkaç marka başvurusunda bulunduğu haberi ile American Express’in dijital ödemeler ve NFT için marka hakları alması haberi son zamanlarda öne çıkan gelişmelerden.
Türkiye bu akımı nasıl yakalıyor?
Türkiye kripto para alımında dünyada 5. sırada yer alıyor. Özellikle 2021’in son çeyreğinde kripto paraya sahip olan kişi sayısında %86’lık bir artış görünüyor. Kripto para dışında Metaverse, özellikle 2022 başında sanal gayrimenkul satışlarıyla gündeme gelmişti. OVRLand’de bulunan Metaverse arazilerinde İstanbul Boğazı, Kadıköy Moda sahili gibi bölgelerin tamamen satın alındığı konuşulmuştu.Toplam 20 bin parsel ile sanal arazi alımında Türkiye’nin dünyada ilk sırada yer aldığı haberleri öne çıkmıştı.
Metaverse sadece yatırım aracı olarak değil, markalar ve sanatçılar açısından yeni jenerasyon bir temas noktası mecrası olarak da görülüyor. Kalben, Decantraland’te 17 Ocak’ta Türkiye’nin ilk Metaverse konserini verdi. Sanal toplantılar yapan firmaların sayısı artarken, sosyal sorumluluk projeleri ile ilgili NFT koleksiyonu satışı yapan markalar da oldu. İş Bankası, Roblox’a verdiği reklam ile gündeme gelirken, Abdi İbrahim, “The Journey of Healing” isimli NFT koleksiyonunu OpenSea platformunda satışa çıkardı. Le Petit Marseillais Türkiye, ‘’Beeing Hope – Arılara Umut Ol’’ ile Türkiye’nin ilk multidisipliner NFT koleksiyonu projesini başlattı. Doğtaş, Turkcell, Vestel, Aktif Bank, Sagra gibi markalar da Metaverse’de sanal mağaza açma projelerini başlattıklarını duyurdular.
Metaverse’ün Sektörler ve İş Alanlarındaki Potansiyeli
Metaverse bireysel kullanıcılar için yatırım ve markalar için yeni iletişim mecrası olmanın dışında bir çok alanda kullanım potansiyeline sahip. Seyahat, konaklama ve emlak satış sektörleri, toplantı, sunum, sanal gezinti gibi alanlarda VR (Virtual Reality) teknolojilerini halihazırda kullanıyor. Yine de en büyük potansiyelin özellikle eğlence, oyun ve içerik dünyasında gerçekleşeceğini tahmin etmek zor değil. Teknolojinin daha da ilerlemesi ile fiziksel etkileşim gerektirdiğini düşündüğümüz tasarım, eğitim alanları ile birçok sektörde uzaktan kontrol ve müdahale imkanlarının artacağı da öngörülüyor.
Yeni bir evrenin yaratılması söz konusu olduğundan tüm bu sektörlerde ortak olarak yaratıcılık, yeni evreni hayal etme ve tasarlama nitelikleri ile yaratıcı kullanım senaryolarının üretilmesinin öne çıkacağı tahmin ediliyor. Bu yüzden sanal ortam mimarları, avatar geliştiricileri, içerik üreticileri, 3d modelleme ve animasyon uzmanları, dijital heykeltraşlar, dijital moda tasarımcısı, dijital etkinlik tasarımcısı gibi yaratıcı işgücüne talep artması bekleniyor. Metaverse’ün sadece yaratıcılık olarak değil yazılım, finans, siber güvenlik ve hukuk alanlarında da nitelikli işgücüne ihtiyacı olacağı kesin. DApp geliştiricileri, kripto stratejistleri, ‘akıllı kontrat’ uzmanlarına şimdiden talep var.
Altyapı ve güvenlik konuları
Metaverse’ün taşıdığı bir çok potansiyele rağmen henüz tam kapasitesine ulaşamamasının nedenlerinin başında teknik altyapı konuları ve siber güvenlik kaygıları bulunuyor. Günümüzde sanal gözlükler hala uzun süreli kullanım için konforlu değiller, çok büyük ve ağırlar. Giyilebilir teknolojiler henüz yetersiz ve 3D bir evren yaratmanın render maliyetleri yüksek. Özellikle Türkiye’deki internet hızı ve internet kotaları da Metaverse dünyasında dezavantajlı bir konum demek.
Siber güvenlik konusunda güvenilir ekosistemler oluşturma gerekliliği en önemli faktörler arasında yer alıyor. Şeffaf, merkeziyetsiz blockchain teknolojisi ile sağlanan kişisel veri güvenliği, Metaverse’ün güvenlik temelini oluşturmalı. Amerika’da yapılan bir ankete göre katılımcıların %77’si, Metaverse’ün Facebook gibi veri güvenliği konusunda sabıkalı bir şirket tarafından yönetilmesini istemediğini belirtmiş. Çoğu katılımcı, Ethereum veya Cardano gibi merkeziyetsiz bir blok zinciri platformunda bulunan bir Metaverse tercih ediyor.
Şimdiye kadar üretilmiş teknolojilerin neredeyse hepsini içinde barındıran Metaverse her ne kadar heyecan uyandıran bir fikir olsa da üzerine düşünülmesi gereken birçok soruyu da barındırıyor. Dünyadaki genel ilgi azalması henüz teknolojinin yetersiz oluşu ile ilgili olabilir ama her alanda birçok potansiyele sahip oluşu yarattığı ‘hype’a değer olabilir.
Notlar
1. Metaverse kelimesi, 'meta' (öte) ve 'universe' (evren) sözcüklerinin anlamlarının karışımından türetilen yeni bir sözcük. Metaverse, tüm sanal dünyaların, artırılmış gerçeklik ve internet'in toplamı da dahil olmak üzere, sanal bir alandır. Bu alanda sanal gerçeklik araçları, arttırılmış gerçeklik gözlükleri, akıllı telefonlar, uygulamalar ve diğer araçlarla kullanıcıların birbirleriyle çalışabileceği, oyun oynayabileceği, tanışabileceği, etkileşim içerisine gireceği birbiriyle bağlantılı sonsuz sayıda sanal gerçeklik topluluğu yaratacağı düşünülmektedir.
2. Non-Fungible Token kısaltması olan NFT (Türkçe açılımı “Nitelikli Fikrî Tapu" olarak da kullanılabiliyor) karşılıksız bir dijital ‘ürün’ anlamına gelir; bu, temel olarak, yalnızca size ait olan, türünün tek örneği bir dijital varlık olduğunu gösterir. Kopyalanması mümkün olmayan dijital bir imza gibi de düşünülebilir. Günümüzde en çok dijital ama ‘tekil’ sanat eserlerinin alınıp satılması ile gündeme geliyor. Sanal oyunlarda kripto para ile alınıp satılabilen varlıklar da NFT kategorisinde yer alıyor.
3. İnternetin gelişim sürecini üç dönemi Web 1.0, Web 2.0 ve Web 3.0 olarak adlandırılmaktadır. Web 1.0 örneği bir gazetenin web sayfası olabilir. Web 2.0 örneği Twitter’daki haberler olabilir. Web 1.0 aşamasına haberi sadece okuyabilirken, Web 2.0 aşamasında aynı zamanda haberi de biz yazabiliyoruz. Web 3.0 ise verilerin doğrudan bilgisayarlar tarafından okunabilecek şekilde yapılandırıldığı ve etiketlendiği, yapay zeka yaklaşımları ve teknikleri gibi yazılımsal çözümlerle yorumlanıp “akıllı” bir hale getirildiği bir web ortamını işaret etmektedir. Bu teknoloji ile toplanan büyük verinin büyük şirketlerce toplanması yerine merkeziyetsiz bir blockchain teknolojisinde yer almasına doğru evriliyor.
4. Roblox ülkemizde 5 milyon kullanıcısı bulunan çevrimiçi bir oyun platformudur. Roblox’u bu kadar popüler yapan şey ise oyuncuların kendi oyunlarını yaratabildiği, sürekli birbirleri ile etkileşim halinde olduğu sürükleyici ve uçsuz bucaksız bir evren oluşudur.
5. Decentraland, kendisini kullanıcıların içerik ve uygulamalar oluşturmasına, deneyimlemesine ve bunlardan kripto para kazanmasına olanak tanıyan, Ethereum blok zinciri tarafından desteklenen bir sanal gerçeklik platformu olarak tanımlamaktadır. Daha detaylı bilgi için: Decentraland Rehberi ve İncelemesi
6. Kripto paralar, sanal para birimi olarak kullanılan ve herhangi bir fiziksel biçimde mevcut olmayan dijital varlıklardır. Daha fazla bilgi için: Kripto para nedir?
7. VR (Virtual Reality), Sanal Gerçeklik, insanların etkileşime girebildiği üç boyutlu bilgisayar teknolojileri ile oluşturulmuş sanal ortamlardır. Günümüzde VR gözlükleri ve el kumandası ile bu ortamlarla etkileşime geçilebiliyor. Daha fazla bilgi için: Sanal Gerçeklik Nedir? VR Nedir?
8. Decentralized application. Programlanabilir blokzincirlerinde geliştirilen, merkezi olmayan aplikasyonlar. Daha fazla bilgi için: DApp Nedir?
9. Akıllı kontratlar, alıcı ve satıcı arasındaki anlaşmanın bir blok zinciri üzerinde çalışan kod şeklinde yazılmasıyla kendi kendini yürüten sözleşmelerdir. Daha fazla bilgi için: Akıllı Kontrat Nedir? Nasıl Çalışır?